Waarom ons geheugen ons in de steek laat

Dankzij het internet, google maps, streepjescodes op producten en onze smartphones wordt het steeds minder belangrijk om veel te onthouden. In een supermarkt is het zelfs onverstandig om prijzen te onthouden, want tijdens het loopje door de winkel, kan een prijs al weer zijn aangepast. Telefoonnummers weet niemand meer, want die staan zo lekker op je telefoon opgeslagen. Weten waar plaatsen liggen? Steeds meer mensen weten zelfs niet eens waar de grote steden liggen. De routeplanner brengt je echter zonder problemen naar elke plek. Dus waarom zou je?
Door: Allard Bijlsma

Ook door de manier waarop we ons onderwijs inrichten, onthouden we steeds minder. Toen ik op de basisschool zat werd in de jaren dat je de topografie van Drenthe had geleerd, die elke keer weer herhaald. Nu leren de leerlingen deze topografie eenmalig en in de boeken komt men er nooit meer op terug. Steeds meer schoolboeken worden door een reeks van auteurs geschreven. Er is daardoor steeds minder samenhang en rode lijn te ontdekken. Elk hoofdstuk behandelt een deel van het OnderwijsBegrippenKader. Er is geen ruimte voor herhaling of verdieping. Juist bij het herhalen slijp je echter kennis in in je geheugen. Leerlingen staan steeds vaker ’s morgens op om nog snel even het proefwerk over te kijken. Aan het einde van de dag is een deel van die kennis al weer weggezakt. Alleen bij het examen wordt bij sommige vakken nog teruggegrepen op eerder opgedane kennis.

Internet zorgt er nog eens extra voor dat we bewust zorgen dat we dat wat we daar lezen niet onthouden. We hebben onszelf aangeleerd informatie daar te scannen, maar niet echt te lezen. Online boeken lezen mensen ook zelden helemaal uit of slaan hele stukken over. Hetzelfde geldt voor artikelen in Blendle en Bliyoo. Een cd die je vroeger kocht ging je helemaal luisteren. In Spotify hoppen we van nummer naar nummer en leren sommige platen zo nooit echt goed kennen. Laat staan dat we nog op hoesjes iets over de artiesten lezen of de ontstaangsgeschiedenis van zo’n plaat. Een compleet tv-programma van 45 minuten kunnen steeds minder mensen helemaal uitzitten. Onderwijl zijn ze actief op social media en wat ze op tv zien beklijft daardoor niet meer.

Bloggers en vloggers zorgen ervoor dat ze informatie doorgeven die zelden inhoudelijk correct is en ook nog eens kort-en-krachtig en veelal weinig onderbouwd. Als dat je referentiekader wordt, ga je verkeerde informatie opslaan in je geheugen. Het is later heel moeilijk daar dan de correcte informatie alsnog in te krijgen. In Beeld&Geluid is tot in 2017 de tentoonstelling ‘Let’s YouTube’ te zien. Vluchtige televisie wordt standaard en de inhoudelijke documentaire op tv verdwijnt.

Sommige toetsproducten proberen rekening te houden met het feit dat we het geleerde moeten herhalen of dat we na een tijdje weggezakte leerstof nog eens opnieuw moeten bekijken. De meeste programma’s baseren zich hierbij op de vergeetcurve van Ebbinghaus. Die gaat er vanuit dat zaken pas echt goed worden onthouden, als je één en ander steeds maar weer herhaalt. Ook Tony Buzan heeft veel gepubliceerd over methodes om je geheugen beter te trainen. Hij is ook de man achter het begrip mindmappen.